De notaris als Sherlock Holmes

23 - 10 -2024

Bij het kopen van een huis moet je eigen middelen inbrengen als niet alles hypothecair kan worden gefinancierd. Nadat je bij de hypotheekadviseur of bank al je hele “hebben en houden” hebt moeten aanleveren, doet de notaris dit vervolgens nog eens dunnetjes over. De notaris wil namelijk weten waar je geld vandaan komt.

Graag leg ik uit wat de taak van de notaris bij de inbreng van eigen geld is.

Aan de notaris is via de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) de verplichting opgelegd om cliëntenonderzoek uit te voeren, in elk geval bij werkzaamheden in de ondernemings- en vastgoedpraktijk. Onderdeel van dat cliëntenonderzoek is het onderzoek naar de herkomst van de financiële middelen die door de cliënt worden gebruikt voor de financiering. De notaris is verplicht onderzoek te doen naar de herkomst van eigen middelen en om daarbij te controleren of ze logisch en verklaarbaar zijn. Net als financiële instellingen, zoals banken, fungeert de notaris als poortwachter van het financiële stelsel.

De notaris als poortwachter verwerkt geldstromen en moet ervoor zorgen dat alles volgens de regels verloopt. Als je bij de notaris geld moet storten, loopt dit via een derdengeldenrekening, dit is een speciale bankrekening die een notaris gebruikt om geld van cliënten te beheren. De notaris moet controleren of het geld dat op de derdengeldenrekening wordt gestort uit legitieme bronnen komt. De notaris vraagt bij inbreng van eigen geld om een “verklaring herkomst eigen middelen” in te vullen en vraagt om daarbij bewijsstukken of bankafschriften te overleggen. Wel wordt voor het onderzoek naar de herkomst een ondergrens gehanteerd.

De notaris doet dit onderzoek niet uit nieuwsgierigheid, maar omdat deze moet voldoen aan de onderzoeksplicht. Als er iets verdachts wordt gesignaleerd, of als een client weigert om de gevraagde informatie te geven, moet de notaris verplicht een melding doen bij de Financial Intelligence Unit (FIU). De cliënt zelf mag door de notaris niet op de hoogte worden gesteld van die melding. Soms moet een notaris besluiten zijn dienst te weigeren indien de herkomst van eigen middelen niet kan worden aangetoond.

Een notaris is goed getraind in het “niet pluis” gevoel en ook de medewerkers hebben voelsprieten voor vreemde situaties.
Stel dat een iemand die net van school is een dure woning koopt en €100.000 eigen geld inbrengt. Dan is de vraag waar dat geld ineens vandaan komt. Het is voor de notaris vervolgens wettelijk verplicht om dit te onderzoeken. Misschien heeft de jongere al sinds zijn 16e een bijbaantje, alles altijd kunnen sparen en ook nog een schenking van de ouders gekregen of heeft deze een legaat van een overleden opa ontvangen. Ook al lijkt het voor de betreffende persoon misschien allemaal logisch, de notaris vraagt documenten om de herkomst te bewijzen zoals bankafschriften, belastingaanslagen of de schenkingsovereenkomst en/of aangifte erfbelasting of schenkbelasting. Deze bewaart de notaris vervolgens in het dossier en doet er verder niets mee, tenzij er iets echt ongebruikelijks is. In dat geval heeft de notaris dus een meldplicht.

Na een melding bij de FIU zal deze onderzoeken of er sprake is van verdachte activiteiten. De notaris bemoeit zich er verder niet meer mee. De notaris signaleert alleen, maar doet verder geen onderzoek. De taak van de notaris als poortwachter is om bij te dragen aan een veilig en transparant financieel stelsel door mogelijke illegale activiteiten te helpen voorkomen.