Een concepttestament is nog niet geldig en ook: oude terminologie en oude akten

23 - 4 -2015

Kunnen er rechten worden ontleend aan een testament dat nog niet ondertekend is? Stel u heeft het ontwerp van uw testament laten voorbereiden door de notaris, maar u overlijdt voor de ondertekening van de notariële akte. En verder: heeft de tekst van een testament dat u ooit op heeft laten stellen nog dezelfde betekenis en is dit nog even gewenst?
Onlangs oordeelde de Rechtbank in het volgende geval. Peter had in 1998 een testament gemaakt waarin hij zijn toenmalige samenwoon-partner (Karin) en zijn kinderen aanwees als erfgenamen. Verder was een bepaling opgenomen waarin de begunstiging van de partner zou vervallen, wanneer Peter niet meer met zijn partner zou samenwonen. Enkele jaren na het opstellen van het testament gaan Peter en Karin uit elkaar. Vervolgens is Peter in 2003 getrouwd met Marian.
Peter laat twee maanden voor zijn overlijden in 2010 een concept van een testament opmaken. In dit concept is opgenomen dat Marian tot enig erfgename wordt benoemd. Zoals u al kunt raden: de conceptakte is nooit daadwerkelijk getekend voor het overlijden van Peter. Kan Marian nu aan dit testament rechten ontlenen?
De Rechtbank oordeelde dat Marian niet als enig erfgenaam van Peter kan worden aangemerkt. Het concepttestament is immers nooit definitief geworden door ondertekening bij de notaris. Het testament van 1998 is nog steeds geldig.
De Rechtbank kan niet oordelen of Peter echt gewild heeft dat Marian enig erfgenaam zou zijn, gezien het feit dat er twee maanden verstreken zijn tussen het toezenden van het concepttestament en het overlijden.
De conclusie is: wacht niet te lang met het maken of wijzigen van een testament want een testament is pas geldig na ondertekening.
En wacht ook niet te lang met het laten nakijken van uw wel ondertekende testament als uw situatie sindsdien (drastisch) is veranderd. Is in het testament al rekening gehouden met de veranderde omstandigheden? Zie het hierboven genoemde voorbeeld. Bepaald was dat Karin geen erfgenaam meer zou zijn als de samenwoning was beëindigd. Dat gedeelte van het testament was duidelijk bepaald, zodat uiteindelijk alleen de kinderen van Peter zijn erfgenamen waren.

Wetten en regels veranderen steeds. Maar ook uw persoonlijke situatie en wensen. Misschien maakte u een testament of samenlevingscontract toen u nog geen kinderen had of was u nog niet getrouwd en inmiddels wel. Als persoonlijke omstandigheden of wettelijke bepalingen zijn veranderd, kan een samenlevingscontract, een akte van huwelijkse voorwaarden of testament anders uitwerken dan bij het opstellen ervan is voorzien.
In huwelijksvoorwaarden is vaak een periodiek verrekenbeding opgenomen dat in de praktijk niet wordt nageleefd. In de rechtspraak is regelmatig bepaald dat huwelijksvoorwaarden daardoor bij echtscheiding een andere uitwerking hebben dan u wellicht ooit bedoeld heeft. Het komt ook vaak voor dat huwelijksvoorwaarden zijn gemaakt (al dan niet onder invloed van ouders) inhoudend een “koude uitsluiting” en dat vermogen is opgebouwd aan de zijde van één van de partners terwijl dit gevoelsmatig (meestal na een lang huwelijk) van samen is. Indien geen (zakelijke) risico’s meer worden gelopen, kan het interessant zijn om de huwelijksvoorwaarden in een dergelijke situatie op te heffen. Ook voor de erfgenamen kan dit voordeliger zijn omdat uw huwelijksvoorwaarden mede de omvang van uw nalatenschap bepalen.

Aandacht verdienen ook testamenten waarin een verwijzing staat naar oude terminologie. Zo hoort bijvoorbeeld bij de term “legitieme” nu een ander breukdeel dan vóór 2003. Indien een kind alleen het legitieme erfdeel dient te ontvangen en dit is bepaald in een testament van vóór 2003, wordt meestal aangeknoopt bij de oude legitieme. Deze is vanaf twee kinderen veelal hoger dan de huidige legitieme. Als het uw bedoeling is om dat kind een zo laag mogelijk breukdeel te laten ontvangen, dan moet u het testament aanpassen, zodat bij de nieuwe betekenis van dezelfde term wordt aangesloten. In dat geval blijft er meer over voor uw andere erfgenamen.