Erfgenaam of legataris?

15 - 11 -2015

Bij het benoemen van iemand in uw testament, heeft u als basis de keuze uit twee mogelijkheden. U kunt iemand tot erfgenaam benoemen of als legataris opnemen door aan deze persoon een legaat op te nemen. De uitwerking van deze benoemingen is anders, al worden de termen in de praktijk vaak door elkaar gebruikt.

Een erfgenaam (volgens de wet of benoemd in een testament) krijgt een percentage of breukdeel van uw nalatenschap. Een legataris (de persoon die het legaat krijgt) krijgt een vast bedrag in geld of bijvoorbeeld een schilderij, sieraad of woning. Erfgenaam kun je zijn volgens de wet of krachtens een testament; legataris van een geldbedrag alleen door een testament. Het nalaten van een geldbedrag in een handgeschreven codicil is niet geldig. In een codicil kan alleen een legaat worden opgenomen van meubels of sieraden.

Een erfgenaam heeft zeggenschap over de afwikkeling van de nalatenschap. Om die reden wordt soms bewust voor een legaat gekozen als een persoon bij de afwikkeling niks te vertellen mag hebben. Iemand krijgt dan een bedrag in geld en daarmee is de kous af. Een legaat s een schuld in de nalatenschap. De erfgenamen moeten die schuld voldoen.
Bij het bepalen van de hoogte van een geldlegaat rijzen er soms wel twijfels. Wat gebeurt er als er bij het overlijden niet genoeg geld meer is om de legaten uit te betalen?

Het uitgangspunt is dat u zelf de baas bent bij het bepalen van het bedrag van een legaat. Wel moet u er (eventueel) rekening mee worden gehouden dat de ontvanger nog erfbelasting moet betalen over het legaat (nadat deze eerst zijn vrijstelling gebruikt). Ook moet er rekening mee worden gehouden dat kinderen altijd recht hebben op een in de wet vastgelegd minimaal erfdeel, oftewel de zogenoemde “legitieme”. Een legaat kan dit erfdeel mogelijk aantasten.

Door de stijgende zorgkosten zijn mensen tegenwoordig vaker bang dat er minder te erven overblijft. Het opnemen van legaten in de vorm van vaste geldbedragen in het testament vinden veel mensen daarom niet prettig. In het testament kan deze angst echter worden weggenomen door legaten niet als vaste geldbedragen op te nemen maar als percentages van de nalatenschap. Het legaat past zich dan aan de omvang van de nalatenschap aan.
Er is dan geen geld tekort voor de legaten.

Het is niet mogelijk om alleen met legaten te werken en niet met erfgenamen. Er moet ook altijd tenminste één erfgenaam zijn die (voor 100%) in uw rechten en verplichtingen treedt. Als u voor 60% van de nalatenschap legaten opneemt, wordt niet de erfgenaam voor slechts 40% erfgenaam. Een erfgenaam is (civielrechtelijk) voor 100% erfgenaam en treedt voor 100% in uw voetsporen (maar ontvangt feitelijk dan maar 40% als u 60% aan legaten heeft uitgedeeld). 

Ik wil in dit verband het erven door kleinkinderen niet onvermeld laten. Kleinkinderen mogen belastingvrij evenveel erven als kinderen (tarief 2015: €20.047). Veel ouders willen echter geen verschil laten ontstaan tussen de takken van de kinderen als zij rechtstreeks de kleinkinderen laten erven. Er zou een verschil kunnen ontstaan als het aantal kinderen per kind niet gelijk loopt. In het testament kan de regeling voor de kleinkinderen echter zo worden gemaakt dat er geen ongelijkheid zal zijn tussen de kinderen.

Uit het bovenstaande blijkt dat het maken van een testament maatwerk is en afhankelijk is van uw wensen en de wettelijke kaders waarmee u in uw persoonlijke situatie te maken heeft.