Het vergeten erfdeel

17 - 9 -2020

Na een overlijden wordt vaak contact met de notaris opgenomen om na te vragen wat er allemaal moet gebeuren. Het opstellen van een verklaring van erfrecht komt daarbij aan de orde net als het betalen van erfbelasting. Na het overlijden van een langstlevende ouder vragen wij dan naar de grootte van de kindsdelen in de nalatenschap van de eerste ouder die is overleden. Dit blijkt vervolgens meestal een lastige vraag.

Een erfdeel in de nalatenschap van de eerst overleden ouder? Maar de kinderen hadden destijds toch “afstand” gedaan en de langstlevende had toch alles geërfd?
Dat laatste is juist; de langstlevende wordt volgens de wet eigenaar, maar ook de kinderen zijn erfgenaam, al hoeft de langstlevende de erfdelen niet meteen uit te keren. De langstlevende blijft de erfdelen van de kinderen schuldig tot aan diens overlijden. Dit staat ook in de meeste testamenten. In een slim testament staan dan nog meer situaties waarin de kinderen de erfdelen kunnen opeisen, zoals bijvoorbeeld bij opname in een verzorgingstehuis. Het is verstandig om oudere testamenten na te (laten) kijken op (onder meer) de opeisingsgronden.

Heel vaak wordt gevraagd hoe er (erf)belasting bespaard kan worden. Behalve een goed testament van de ouder, is voor beantwoording van deze vraag de nalatenschap van de eerst overleden ouder van belang. Indien nog bekend is hoe groot het erfdeel van een kind in de nalatenschap van de eerst-overleden ouder is, mag deze als schuld worden afgetrokken van het bedrag dat nu geërfd wordt.

Belangrijk is daarom om het erfdeel van een kind in de eerste nalatenschap goed op papier te zetten. Wat waren de bezittingen en schulden op de overlijdensdatum van de eerst overleden ouder? Indien dit jaren later nog moet worden uitgezocht, blijkt dit erg lastig te zijn. Wacht daarmee dan ook niet te lang, want na een aantal jaren vernietigen veel instanties hun administratie. Normaliter zal binnen acht maanden aangifte erfbelasting zijn gedaan (vroeger geheten: successie-aangifte).  De aangifte en aanslag erfbelasting in de eerste nalatenschap is een bruikbaar hulpmiddel in het bepalen van de kindsdelen.

De belastingdienst zal niet uit zichzelf bedenken dat er misschien nog erfdelen als schuld kunnen worden opgegeven. Dit zult u zelf moeten doen.

Helaas komen wij in de praktijk dagelijks tegen dat geen enkele actie is ondernomen na het overlijden van de eerste ouder. Soms is het besparen van kosten een reden daarvoor geweest of heeft de bank medegedeeld dat het niet nodig is (om een verklaring van erfrecht op te stellen). Dat is echter een kortzichtig standpunt. De juiste actie na het eerste overlijden bespaart de kinderen meestal een hoop ellende na het tweede overlijden en verdient zich over het algemeen weer dubbel en dwars terug.

Zoals gezegd kan in een slim testament worden bepaald dat de kinderen hun erfdeel kunnen opeisen als de langstlevende ouder een eigen bijdrage moeten betalen bij een opname in een verpleegtehuis. Het opeisen van het erfdeel zorgt ervoor dat het vermogen van de langstlevende ouder kleiner wordt en dit kan een besparing opleveren doordat dan een lagere eigen bijdrage betaald hoeft te worden.

Ook als de langstlevende ouder hertrouwt, is het belangrijk dat een kind de grootte van het erfdeel kent. Bij het overlijden van de langstlevende ouder is het erfdeel namelijk opeisbaar en moet de nieuwe partner dit uitbetalen. Duidelijkheid over het bedrag is ook dan dus gewenst om vervelende verrassingen te voorkomen.