Kun je een kind onterven?

21 - 5 -2015

Regelmatig krijgen we de vraag voorgelegd of het voor een ouder mogelijk is om een kind te onterven. De meeste mensen zijn in de veronderstelling dat je in Nederland je kinderen niet kunt onterven. Is dat werkelijk zo?
Het is een moeilijk emotioneel onderwerp en ouders hebben vaak lang nagedacht voordat ze deze stap zetten. Een kind onterven doe je niet zomaar.
Sinds het nieuwe erfrecht is het mogelijk om bij testament een kind te onterven. Kinderen hebben echter wel een speciale positie in het erfrecht. Zij hebben altijd recht op een bepaald deel van de erfenis van de ouders dat zij kunnen opeisen. Dat deel is de legitieme portie waarop het kind altijd recht heeft. Het maakt daarvoor niet uit hoe de relatie van de kinderen met de ouders is. Als kinderen akkoord gaan met hun onterving dan krijgen zij niets uit de erfenis.
De legitieme portie bestaat alleen uit geld en niet uit goederen. Door een beroep op de legitieme portie wordt het onterfde kind schuldeiser in de nalatenschap. Als de wettelijke verdeling van toepassing is, kan het onterfde kind pas het geld opeisen na het overlijden van de langstlevende echtgenoot. Dit geldt ook voor een partner met wie iemand samenwoont, maar alleen als er een samenlevingsovereenkomst bij de notaris is afgesloten.
De legitieme portie is een gegarandeerd minimum dat kinderen kunnen opeisen. De legitieme portie bedraagt de helft van het kindsdeel (het kindsdeel is het deel dat aan het kind toekomt op basis van de normale regels van het erfrecht zonder dat een testament is gemaakt). De legitieme portie dient binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder te worden opgeëist bij de erfgenamen. Wacht het kind te lang, dan is een beroep op de legitieme niet meer mogelijk.
Stel, een laatstlevende ouder heeft 3 kinderen (Jeroen, Peter en Carla) en heeft een van hen (Jeroen) en diens kinderen in een testament onterfd. Stel nu dat de betreffende ouder op het moment van overlijden een woning met inboedelgoederen en een auto nalaat en dat de totale waarde daarvan, na betaling van de schulden,
€ 300.000 bedraagt. Waarop heeft het onterfde kind (Jeroen) dan recht als hij een beroep doet op zijn legitieme portie?
Indien de ouder geen testament had gemaakt, was ieder kind voor een/derde deel erfgenaam geweest. Het kind zou dan recht hebben op een waarde van 1/3 van
€ 300.000 ofwel € 100.000. De legitieme is de helft daarvan ofwel € 50.000.

Jeroen is voor een bedrag van € 50.000 schuldeiser in de nalatenschap doch geen erfgenaam en heeft geen recht op goederen, derhalve geen recht op het huis, de inboedel of de auto. Deze zijn volledig eigendom van de niet onterfde kinderen-erfgenamen, te weten Peter en Carla.
Jeroen moet het bedrag van Peter en Carla wel opeisen binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder. Doet hij dit daarna, dan is dit recht om dat bedrag op te vorderen vervallen en krijgt hij dus niets (en heeft de gewenste onterving door de ouder succes gehad).
Het bovenstaande behandelt de legitieme zeer summier. Het bepalen wat de omvang van de legitimaire massa is, oftewel waarover het breukdeel moet worden toegepast, kan onderwerp van discussie zijn.
Onterven van een kind is een grote stap. Het is ook mogelijk het kind bij testament uitsluitend de legitieme toe te kennen in plaats van diens normale kindsdeel. Indien het kind voorts geen zeggenschap bij de afhandeling mag krijgen, kan het hem/haar toekomende in de vorm van een legaat van een bedrag in geld worden toegekend in plaats van als erfgenaam.