Moet de langstlevende actie ondernemen na een overlijden?

19 - 7 -2023

Regelmatig horen wij van cliënten dat de bank geen verklaring van erfrecht “nodig” heeft na een overlijden. Met name indien geen testament is opgemaakt en de overledene een echtgenoot en kinderen nalaat. Is de visie van de bank voor uzelf eigenlijk wel de meest verstandige?

In een verklaring van erfrecht legt de notaris vast wie bevoegd is over de nalatenschap te beschikken. Het huidige wettelijke systeem houdt in dat de langstlevende echtgenoot eigenaar wordt van het gehele vermogen.
Een erfenis bevat echter niet alleen bezittingen, maar kan ook schulden bevatten. De langstlevende echtgenoot die zuiver aanvaardt, wordt in het kader van de wettelijke regeling ook aansprakelijk voor de schulden. De schulden moet hij uit eigen vermogen bijbetalen indien het geërfde vermogen negatief blijkt te zijn. Het beschikken over de bankrekening is evident een daad van zuivere aanvaarding, ook al wordt slechts een klein bedrag gepind of overgemaakt.

Soms lijkt een nalatenschap aanvankelijk financieel positief te zijn, doch blijken er later toch schulden.
Denk aan een weduwe die hertrouwd is en kinderen uit haar eerste huwelijk heeft. In de nalatenschap van de weduwe kunnen niet uitbetaalde kindsdelen (die haar kinderen uit haar eerste huwelijk door het overlijden van hun vader nog tegoed hebben), een grote schuld zijn. De tweede echtgenoot heeft zuiver aanvaard door zonder verklaring van erfrecht over de bankrekening te beschikken. Door de zuivere aanvaarding is hij verplicht de schulden aan zijn stiefkinderen uit eigen vermogen uit te betalen als de nalatenschap negatief blijkt te zijn. Was hij naar de notaris gegaan om een verklaring van erfrecht op te laten stellen, dan zou dat eerder te voorkomen zijn geweest.
In het gesprek met de notaris zal onder meer aan de orde komen of het wel verstandig is om de nalatenschap zuiver te aanvaarden. Vaak komt veel meer aan de orde dan de erfgenamen van tevoren zelf hadden bedacht.

Geeft de bank die voorlichting ook? Kan een bank eigenlijk wel beoordelen of het noodzakelijk is om naar de notaris te gaan?

Als de langstlevende - zoals in het voorbeeld hierboven - de bankrekening heeft gedeblokkeerd en daardoor zuiver heeft aanvaard, wat is dan de positie van de langstlevende jegens de bank als er later problemen zijn? Strikt genomen heeft de bank wellicht gelijk dat je als langstlevende enig eigenaar bent en dus bevoegd bent te beschikken, maar staat wellicht in de kleine lettertjes dat dit vervolgens op eigen risico gebeurt?
Goedkoop is dan uiteindelijk toch duurkoop en ook de notaris kan daarna niets meer regelen; een eenmaal gedane zuivere aanvaarding is onherroepelijk en kan slechts in zeer uitzonderlijke gevallen worden gewijzigd. Dat laatste is alleen mogelijk als er alsnog onverwachte schulden zijn en daarvan is zeer zelden sprake. Vorderingen van kinderen vanwege een eerder overlijden kwalificeren in elk geval niet als zodanig.

Kortom, een systeem zonder verklaring van erfrecht lijkt op het eerste gezicht handig en voordelig, maar is gevaarlijk en zal alleen werken indien de cliënt de juiste voorlichting door een deskundige krijgt.

Ten slotte kan met de verklaring van erfrecht het huis op naam van de langstlevende worden gezet, zodat ook de gegevens in het kadaster zijn bijgewerkt.
Veel kinderen lopen hier zelfs na overlijden van de langstlevende ouder nog tegenaan. Na overlijden van de eerste ouder blijkt de langstlevende geen actie te hebben ondernomen. Vaak dient alsnog alles te worden uitgezocht naar de stand van het overlijden van de eerste ouder. Dat is niet altijd een makkelijke klus en veelal een tegenvaller voor de kinderen. De kosten die de langstlevende dacht te besparen, worden dan alsnog gemaakt.