Nieuwe regels voor onverwacht negatieve nalatenschap: zijn erfgenamen nu beter beschermd?

22 - 9 -2016

In juni vorig jaar berichtte ik in een column in de Wouwse krant over een etentje dat voor de erfgenamen duurder uitpakte dan gedacht.

Na het overlijden van moeder gingen de kinderen samen uit eten voor een totaalbedrag van €119,00. Moeder had dat zeker goed gevonden. Toen de schuldeisers van moeder bij de kinderen aanklopten, kwam het etentje de kinderen echter duur te staan. Door geld van moeder te besteden hadden de kinderen de erfenis “zuiver aanvaard” waardoor zij ook de schulden van moeder moesten betalen. Gelukkig voor de kinderen zag de Hoge Raad het etentje als voorbereiding op de begrafenis en kon het maken van kosten daarvoor niet als daad van zuivere aanvaarding worden gezien. De rekening van het restaurant werd dan ook tot de kosten van de uitvaart gerekend en de erfgenamen werden alsnog beschermd omdat zij beneficiair aanvaard hadden. Daardoor waren zij niet verplicht om de schulden van de nalatenschap met hun eigen vermogen te betalen.

De scheidslijn tussen wat wel en niet is toegestaan voordat sprake is van zuivere aanvaarding is in de praktijk niet eenvoudig aan te geven. De huurwoning ontruimen werd in de rechtspraak als zuivere aanvaarding aangemerkt. Het regelen van de begrafenis niet, mits de kinderen zelf opdrachtgever waren en betaalden. Het verdelen van de sieraden van moeder viel er weer wel onder.

Met ingang van 1 september 2016 is er iets meer duidelijkheid gekomen en is er bij hoge uitzondering een noodoplossing mogelijk bij een negatieve nalatenschap.

In de wet is duidelijker omschreven wanneer sprake is van zuiver aanvaarden. Het gaat dan om erfgenamen die zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als erfgenaam hebben gedragen, door goederen van de nalatenschap te verkopen, te bezwaren of op andere wijze aan het verhaal van de schuldeisers te onttrekken.
Waar het eigenlijk om gaat is of schuldeisers al dan niet worden benadeeld. Het verdelen van de familie-fotoalbums is bijvoorbeeld wel toegestaan, want die hebben geen marktwaarde. De woning ontruimen mag, maar de inboedel moet dan wel worden opgeslagen. Spullen naar de kringloopwinkel brengen mag ook, mits die inboedel geen waarde heeft. Het meenemen en/of verdelen van (relatief) waardevolle spullen, zoals tafelzilver, sieraden, de televisie of de computer is een daad van zuivere aanvaarding. Dat geldt ook voor het uitgeven van geld van de overledene voor privédoeleinden.

In heel bijzondere gevallen is het sinds 1 september jl. bovendien mogelijk om onder een negatieve erfenis uit te komen nadat deze reeds zuiver is aanvaard.

Het moet dan gaat om “onverwachte” schulden die de erfgenaam niet kende en ook niet behoorde te kennen. Als onverwachte schulden plotseling opduiken, kan binnen drie maanden aan de kantonrechter worden gevraagd om de erfenis alsnog beneficiair te mogen aanvaarden.

Het bovenstaande klinkt mooier dan het is. Schulden die de erfgenaam wel kende, vallen niet onder de nieuwe regeling, ook al blijken ze veel hoger dan verwacht. Schulden die de erfgenaam weliswaar niet kende, maar wel behoorde te kennen, zijn evenmin ‘onverwacht’. Schulden die de erfgenaam behoorde te kennen zijn schulden, die na enig onderzoek uit de administratie van de overledene zouden kunnen blijken. Bijvoorbeeld achterstallige belastingschulden, een negatief saldo bij de bank en/of onbetaalde facturen.

Voor de bescherming achteraf moet het dus echt gaan om schulden, waar geen redelijk denkend mens ooit rekening mee hoefde te houden. Alleen dan is een gang naar de kantonrechter mogelijk zinvol.

Het blijft daarom van het grootste belang om als u erfgenaam bent zorgvuldig de wijze van aanvaarding af te wegen omdat de nieuwe regeling slechts bij hoge uitzondering een zuivere aanvaarding alsnog via de kantonrechter kan laten wijzigen in een beneficiaire aanvaarding. Beneficiaire aanvaarding brengt extra afwikkelingsregels met zich mee. Maar wist u dat de afwikkeling bij beneficiaire aanvaarding eenvoudiger kan indien in een testament een executeur is benoemd? De notaris kan u hierover verder voorlichten.