Nood aan de man

12 - 3 -2020

Bij het schrijven van deze column (begin maart 2020) breidt de berichtgeving over het coronavirus zich uit en grijpt het virus verder om zich heen.
Op kantoor hebben we sinds afgelopen week een no-handshake-beleid; uit voorzorg schudden we u voorlopig even niet de hand. Gelukkig heeft iedereen daar begrip voor.

Het virus kan ervoor zorgen dat je enige weken in quarantaine zou moeten doorbrengen. Dit vormde de aanleiding om nog eens na te kijken hoe het ook alweer zit met het opstellen van een noodtestament. Dat hebben we ooit tijdens de studie eens moeten leren, maar in de praktijk komt dit eigenlijk nooit voor. Stel, er is sprake van een noodsituatie en je bent zo ernstig ziek dat het niet mogelijk is om naar de notaris te gaan of om deze aan huis te laten komen, wat zijn dan de mogelijkheden?

Een testament is een schriftelijk document waarin een persoon verklaart hoe hij zijn nalatenschap wil laten vererven (dit noemt men ‘beschikken’).
Iedereen die 16 jaar of ouder is en in het bezit van zijn volle verstandelijke vermogen, kan bij testament over zijn nalatenschap beschikken.
In Nederland is een testament alleen rechtsgeldig wanneer het is vastgelegd in een notariële akte.
Ingeval van ernstige ziekte en de onmogelijkheid om zelf naar een notaris te gaan, kan de notaris thuis of in een ziekenhuis langs komen om de inhoud van het testament te bespreken. Enkele dagen later (of ingeval van spoed soms sneller) kan de notaris vervolgens terug komen om het testament te ondertekenen (al dan niet met getuigen, dit hangt van de omstandigheden af en is ter beoordeling van de notaris).

Als de notaris niet langs mag/kan komen, zijn er in noodomstandigheden speciale regelingen.
Voor militairen en andere tot de krijgsmacht behorende personen gelden afzonderlijke regels waarop ik hier verder niet inga.

Op een zeeschip (denk aan het cruiseschip waarop de gasten verplicht veel langer moesten verblijven ten gevolge van het coronavirus) of aan boord van een luchtvaartuig, kun je een testament maken ten overstaan van de gezagvoerder of de eerste officier.

Als het normale verkeer met een notaris verboden of verbroken is als gevolg van (onder andere) rampen, crises, besmettelijke ziekten of andere buitengewone omstandigheden, kun je een testament maken ten overstaan van (onder andere) een burgemeester, de secretaris of wethouder van de gemeente, een kandidaat-notaris, een advocaat, een officier van de krijgsmacht of van een gemeentelijke of regionale brandweer.

Noodtestamenten moeten altijd worden getekend met twee getuigen erbij.

Indien het niet mogelijk is om een noodtestament te tekenen ten overstaan van voornoemde personen, kun je zelf een ondertekend testament maken, dat dan in tegenwoordigheid van twee getuigen in bewaring moet worden gegeven aan voornoemde personen.
Die persoon moet dan zo snel mogelijk een akte van bewaargeving opmaken. Daarnaast moet degene die het testament onder zich heeft, zo snel mogelijk het testament versturen naar het Centraal Testamentenregister in ‘s-Gravenhage.

Maar let op! Een noodtestament blijft niet altijd geldig. Een noodtestament is vernietigbaar indien je overlijdt meer dan 6 maanden nadat de noodsituatie is geëindigd (en je dus inmiddels een gewoon testament had kunnen maken). Het is dus belangrijk om na einde van de noodsituatie alsnog op de normale manier een testament bij de notaris op te stellen.
Een “noodtestament” is ook vernietigbaar als het niet onder de in de wet bedoelde noodomstandigheden is opgemaakt en je binnen 6 maanden daarna overlijdt.

Waarom zou je echter voor het opstellen van een testament wachten tot de nood aan de man is? Oftewel, vrij naar P.C. Hooft: “Wacht niet tot nood daar is, benader tijdig de notaris!”