Onterfd en dan?

20 - 2 -2020

Al eerder besteedde ik in een column aandacht aan de vraag of het mogelijk is om kinderen te onterven. Dit is een vervolg daarop.
Kinderen die zijn onterfd hebben geen recht op een gelijk deel van de erfenis.
Normaal gesproken krijgen alle kinderen een gelijk deel van de erfenis. Kinderen die zijn onterfd, krijgen maar de helft van het deel dat zij zouden hebben gekregen als de ouder geen testament zou hebben gemaakt. Ze moeten dan bovendien wel in actie komen om hun wettelijk minimum deel op te eisen.

Dit minimum wettelijk deel wordt ook wel de legitieme portie genoemd. De legitieme is een bedrag in geld en geeft geen recht op goederen. Iemand die recht heeft op een legitieme portie wordt legitimaris genoemd. Voor een legitimaris is het dus van belang om te weten wat de waarde is van de bezittingen die zich in de nalatenschap bevinden: hoe hoger de waarde, des te groter de aanspraak van de legitimaris. Over die waarde ontstaat dan soms discussie met de andere erfgenamen. De legitimaris mag inzage krijgen in alle bescheiden die deze nodig heeft om de legitieme te kunnen bepalen.

Het is mogelijk om de legitieme in te roepen binnen vijf jaar na overlijden van de betreffende ouder. Ook kunnen de erfgenamen een redelijke termijn stellen voor inroeping van de legitieme. Dit komt in de praktijk echter weinig voor omdat de meeste (erflaters en) erfgenamen niet willen dat contact wordt opgenomen met een onterfd kind.
Zes maanden na het overlijden van de betreffende ouder is de legitieme portie op te eisen, behalve  als sprake is van een wettelijke verdeling; dat is het geval als er naast de langstlevende ouder ook nog ten minste een ander niet-onterfd kind aanwezig is. Als de langstlevende ouder nog in leven is en er een wettelijke verdeling van kracht is, dan kan de legitieme portie pas worden opgeëist wanneer de langstlevende ouder komt te overlijden. Trouwens, ook samenwoners met een notarieel samenlevingscontract kunnen elkaar een zelfde soort bescherming geven in een testament.

In de regel worden kinderen vaak niet zomaar onterfd. Het is meestal een emotionele beslissing.
Vaak is er iets gebeurd in het verleden en/of ontbreekt de laatste jaren contact met het kind.

Soms vinden nabestaanden die niet onterfd zijn het moeilijk om te accepteren dat een onterfd kind toch een legitieme portie mag ontvangen. Het is echter belangrijk om te weten dat een legitieme portie volgens de wet in principe vrij en onbezwaard kan worden verkregen. Dit betekent dat de ontvanger van de legitieme portie niet hoeft te accepteren dat er voorwaarden aan het ontvangen van de legitieme portie worden gesteld. Een legitimaris die een beroep doet op zijn legitieme portie, wordt daardoor geen erfgenaam maar schuldeiser van de nalatenschap.

Als een kind onterfd is, is het uiteraard niet verplicht om de legitieme portie in te roepen.
Het mag altijd, want het kind heeft er recht op. Maar het kind heeft ook het recht om er geen beroep op te doen. Indien de vijfjaarstermijn is verlopen, kan geen beroep meer worden gedaan op de legitieme.
Ook als een termijn is gesteld en eenmaal door een legitimaris is aangegeven dat hij van de legitieme afstand doet, dan kan daarop niet meer worden teruggekomen.