Vrijwillig uitbetalen van vaders of moeders part: kan dat?

10 - 11 -2016

Onlangs werd ik gebeld door een mevrouw die vertelde dat haar moeder de kinderen alvast het erfdeel wilde uitbetalen dat zij nog van vader tegoed hadden. Vader was al enkele jaren geleden overleden, moeder had nu het huis verkocht en de kinderen konden het geld wel gebruiken. Bijkomend voordeel was dat moeder door de uitbetaling haar vermogen zou verkleinen. Dat laatste kwam goed uit in verband met de vermogenstoets waar zij mee te maken zou krijgen, omdat zij in een zorginstelling zou gaan wonen.

Uitbetalen van het erfdeel
Hoe werkt het uitbetalen van het erfdeel en waar moet rekening mee worden houden?
Allereerst is natuurlijk belangrijk dat moeder geld heeft om uit te betalen en dat moeder daarna nog genoeg overhoudt om in haar eigen verzorging te voorzien.
Hoeveel er precies uitbetaald kan worden, hangt van verschillende factoren af. Is er na het overlijden van vader een akte gemaakt waarin de erfdelen van de kinderen zijn vastgesteld? Of is er aangifte gedaan voor de erfbelasting? Dan is duidelijk wat de basis is voor de grootte van de erfdelen van de kinderen die moeder zou willen uitbetalen.
Maar staat er in het testament ook dat er een rente over de erfdelen berekend moet worden? Vindt uitbetaling dan plaats op het erfdeel, of op de rente? En ook niet onbelangrijk: geeft het testament wel de mogelijkheid dat moeder nu al gaat uitbetalen terwijl zij nog leeft? Of is in het testament juist opgenomen dat moeder de erfdelen verplicht moet uitbetalen, bijvoorbeeld in deze situatie dat zij naar een verzorgingshuis gaat of wanneer het voor de hoogte van de eigen bijdrage van belang is of zij de erfdelen nog onder zich heeft.

Schenkbelasting
Dit zijn allerlei zaken waar eerst onderzoek naar moet worden gedaan alvorens de erfdelen aan de kinderen kunnen worden betaald. Als dit niet goed uitgezocht wordt en moeder betaalt alvast de erfdelen uit terwijl zij dit niet verplicht is (vrijwillig dus), kan schenkbelasting van toepassing zijn! Moeder doet namelijk afstand van de rechten om van de erfdelen van de kinderen te mogen genieten. Zij betaalt eerder uit dan nodig, zij mocht het geld als langstlevende onder zich houden zolang zij leeft, en geeft dus rechten prijs. Het prijsgeven van die rechten kan met schenkbelasting zijn belast. Voor beantwoording van de vraag of zij rechten prijs geeft, is van belang of de erfdelen van de kinderen met rente aangroeien en zo ja, hoe hoog dat percentage is. Het wel of niet aangroeien van de erfdelen van kinderen met rente, had gevolgen voor de hoogte van de erfbelasting toen vader overleed. Geen rente-aangroei betekent dat bij vaders’ overlijden minder erfbelasting verschuldigd was, maar als moeder onverplicht de erfdelen uitbetaalt, doet moeder een schenking als zij wel uitbetaalt.

Let op de fiscale consequenties
Het uitbetalen van de erfdelen kunt u onderling regelen, dat hoeft niet per se via de notaris. Toch is het vaak wel verstandig om de notaris te raadplegen omdat u zich dan kunt laten voorlichten over de fiscale consequenties, zodat u door de uitbetaling niet voor vervelende verrassingen komt te staan.

Gegevens bewaren
Soms blijkt dat geen aangifte erfbelasting is gedaan toen de eerste ouder overleed en dat er ook geen akte is opgesteld, waardoor de erfdelen niet zijn vastgelegd. Zoals uit het vorenstaande blijkt, is het van belang om de financiële gegevens per overlijdensdatum van de eerste ouder goed te bewaren, omdat deze voor de bepaling van de erfdelen van de kinderen onmisbaar zijn.