Zijn onze langstlevende-testamenten nog goed genoeg?

18 - 9 -2024

Sinds 2003 kent de wet voor gehuwden met kinderen een automatische langstlevende-regeling. Dit houdt in dat de nalatenschap van de eerststervende op grond van de wet zodanig wordt verdeeld dat de langstlevende echtgenoot alle activa en passiva krijgt toebedeeld. De kinderen krijgen een vordering ter grootte van hun kindsdeel op de langstlevende ouder. Die vordering is opeisbaar bij overlijden van de langstlevende.

Indien u vóór 2003 langstlevende testamenten heeft gemaakt, bent u ervan uitgegaan dat het wel goed zit. In principe is dat ook zo. In de meeste gevallen zijn oude langstlevende-testamenten nog steeds uitvoerbaar, maar vaak zouden deze verbeterd of geperfectioneerd kunnen worden.

In 2010 is de Successiewet gewijzigd en één van de grote wijzigingen is dat de vrijstellingen van de echtgenoot alsmede van de kinderen verhoogd zijn. Ook zijn de erfbelastingschijven veranderd van zeven schijven die liepen van 5% tot 27% voor de echtgenoot en de kinderen, tot twee schijven van 10% (tot ruim € 152.000) en 20% (daarboven). Bij het opstellen van oude testamenten werd uitgegaan van de oude percentages en vrijstellingen erfbelasting. Dit kan nu anders uitpakken.

Ook indien u geen testamenten heeft gemaakt, zijn er redenen om aanvullingen te maken op de wettelijke regeling, bijvoorbeeld over opeisbaarheid van de tegoeden van de kinderen (bijvoorbeeld bij opname in een zorginstelling), een renteclausule of de uitsluitingsclausule. Met de huidige erfbelasting-belastingtarieven kan het ook fiscaal heel aantrekkelijk zijn om uw kleinkinderen iets na te laten.

In oudere testamenten (jaren tachtig en daarvoor) ontbreekt ook vaak de bepaling dat de 'koude kant' wordt uitgesloten, oftewel de uitsluitingsclausule. Als deze ontbreekt, betekent dit dat een schoonzoon of -dochter meedeelt in uw erfenis als uw in gemeenschap van goederen gehuwde kind gaat scheiden nadat het kind geërfd heeft.
Ter herinnering: gemeenschap van goederen was bij huwelijken of geregistreerd partnerschap van voor 2018 de algemene regel.

Een flexibele renteclausule over de tegoeden van de kinderen geeft daarnaast de mogelijkheid om de belastingdruk bij eerste overlijden te beïnvloeden. Ook het opnemen van een zogenoemd opvullegaat voor de langstlevende geeft de mogelijkheid om de hoogte van erfbelasting na overlijden van de eerste nog te beïnvloeden of zelfs te vermijden.

Hebt u in het oude testament aan een of meer kinderen de legitieme portie toegekend, dan kan het zinvol zijn om een nieuw testament te laten maken, omdat sinds 2003 die legitieme portie kleiner is.

Bovendien is uw eigen situatie wellicht veranderd sinds u de testamenten heeft opgesteld?

Het komt in de praktijk helaas veelvuldig voor dat na overlijden van de eerste ouder blijkt dat qua erfbelastingplanning een aanvulling op oude testamenten wenselijk was geweest. De overblijvende echtgenoot en kinderen hebben dan geen keuze en zullen het bestaande inflexibele testament gewoon moeten uitvoeren.

Ten slotte wil ik nog graag het algemene misverstand uit de wereld helpen dat door een langstlevende-regeling de kinderen nog niet erven en geen belasting verschuldigd zijn. Dat is niet juist, de kinderen erven op papier mee en de langstlevende ouder zal de erfbelasting namens de kinderen moeten voorschieten. Wel kan de hoogte beïnvloed worden door de juiste bepalingen op te nemen.